1.1 Skład kamieni struwitowych
Kamienie struwitowe składają się z fosforanu magnezowo-amonowego (MgNH₄PO₄·6H₂O), a ich tworzeniu sprzyja wysoka przepuszczalność amoniaku i alkaliczne pH moczu.
1.2 Etiologia: infekcyjne vs. sterylne
– Kamienie infekcyjne powstają w wyniku zakażeń bakteriami produkującymi ureazę (Proteus, Staphylococcus), które hydrolizując mocznik uwalniają amoniak, podnosząc pH moczu i sprzyjając tworzeniu struwitów.
– Kamienie sterylne (metaboliczne) tworzą się bez udziału bakterii, najczęściej przy przewlekłej dietowej nadpodaży fosforanów i magnezu, lub przy zaburzeniach wewnętrznej równowagi kwasowo-zasadowej.
2. Rozpoznanie kamicy struwitowej
2.1 Objawy kliniczne
Typowe objawy to dysuria, częste parcie na pęcherz, krwiomocz oraz objawy ogólne – apatia, ból brzucha.
2.2 Badania diagnostyczne
- Analiza moczu: wykrycie struwitowych kryształów oraz ocena pH (zazwyczaj > 7,0) i USG (> 1,030).
- Badanie obrazowe: RTG i ultrasonografia pozwalają ocenić wielkość i liczbę kamieni.
- Posiew moczu: niezbędny przy podejrzeniu zakażenia bakteryjnego.
3. Cele żywieniowej terapii kamicy struwitowej
- Rozpuszczenie istniejących kamieni (calculolysis) przez obniżenie pH moczu i stężeń prekursorów (Mg, P).
- Profilaktyka nawrotów (prophylaxis) – długoterminowe utrzymanie parametrów moczu uniemożliwiających krystalizację struwitu (pH < 6,5, USG < 1,020).
- Zwiększenie diurezy – rozcieńczenie moczu, co zmniejsza supersaturację kryształów.
4. Skład diety terapeutycznej
4.1 Białko
Dieta powinna zawierać umiarkowaną ilość białka o wysokiej wartości biologicznej, co zmniejsza produkcję amoniaku i jego wpływ na pH. Nadmierne ograniczenie białka jest natomiast niebezpieczne długoterminowo.
4.2 Fosfor i magnez
– Fosfor (P): ograniczenie podaży < 0,5 % suchej masy, by zmniejszyć supersaturację struwitu.
– Magnez (Mg): zawartość poniżej 0,03 % suchej masy, gdyż jest kluczowym składnikiem budulcowym kamieni.
4.3 Kontrola pH moczu
Dieta powinna być formułowana tak, by utrzymywać pH moczu między 6,0 a 6,5 – osiąga się to przez:
- Manipulację równowagi anionowo-kationowej (DCAB) w diecie.
- Dodatek dietetycznych zakwaszaczy: chlorek amonu lub DL-metionina, gdy dieta samodzielnie nie wystarcza.
5. Zwiększenie nawodnienia
5.1 Mokre karmy i woda dodatkowa
– Podawanie mokrych karm zwiększa spożycie wody nawet o 60 % w porównaniu do karm suchych.
– Zachęcanie psa do picia: fontanny, smakowe dodatki wody, miski o różnych kształtach.
5.2 Dodatek soli kuchennej
– Małe ilości soli (1 g/5 kg masy ciała) stymulują pragnienie i diurezę, jednak nie u psów z chorobami układu krążenia czy nerek.
6. Czas trwania i monitoring terapii
6.1 Czas rozpuszczania kamieni
Dieta calculolyticzna powinna być stosowana przez 8–12 tygodni – w przypadku kamieni infekcyjnych ściśle z antybiotykoterapią.
6.2 Kontrole po 4–6 tygodniach
– Badanie moczu: pH, USG, obecność kryształów.
– Obrazowanie: RTG lub USG co 4 tygodnie, aż do całkowitego rozpuszczenia kamieni.
7. Terapia antybiotykowa w kamicy infekcyjnej
W przypadku zakażeń ureazowych równocześnie z dietą stosuje się antybiotyki celowane na szczepy Proteus lub Staphylococcus, co eliminuje źródło amoniaku i przyspiesza rozpuszczanie kamieni.
8. Zapobieganie nawrotom
8.1 Dieta profilaktyczna
Po zakończeniu fazy dissolucji należy przejść na dietę profilaktyczną o łagodniejszych restrykcjach – nadal niskie Mg i P, umiarkowane białko oraz podtrzymanie kwaśnego pH (< 6,8).
8.2 Stałe nawadnianie i monitoring
– Zachowanie mokrych karm w jadłospisie.
– Kontrola moczu co 3–6 miesięcy (pH, USG, kryształy).
9. Rola dietetyka weterynaryjnego
Skuteczne zarządzanie kamicą struwitową wymaga indywidualizacji diety, monitorowania parametrów moczu i stałej współpracy z weterynarzem pierwszego kontaktu oraz dietetykiem weterynaryjnym, który:
- Dobierze właściwą dietę calculolyticzną i profilaktyczną.
- Dostosuje suplementację zakwaszającą i nawadnianie.
- Ocenia ryzyko dietoterapii u psów obciążonych chorobami nerek, serca czy wątroby.
10. Wnioski
Dieta terapeutyczna w kamicy struwitowej to kompleksowy protokół obejmujący kontrolę minerałów (Mg, P), bilans białka, zakwaszanie moczu i zwiększenie diurezy, uzupełniany antybiotykoterapią w kamieniach infekcyjnych. Regularne monitorowanie pH i USG oraz współpraca z dietetykiem weterynaryjnym zapewniają skuteczną dissolucję kamieni oraz minimalizują ryzyko nawrotów, co przekłada się na poprawę komfortu życia psa.