Witaminy dzielą się na rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E, K) oraz w wodzie (kompleks B, C).
- Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach są magazynowane w wątrobie i tkance tłuszczowej, co oznacza, że ich nadmiar może prowadzić do toksyczności.
- Witaminy rozpuszczalne w wodzie nie odkładają się w organizmie w dużych ilościach, dlatego regularne uzupełnianie ich w diecie jest konieczne.
Witamina A
Funkcje biologiczne
Witamina A (retinol) jest kluczowa dla prawidłowego widzenia, zwłaszcza w warunkach słabego oświetlenia, gdyż uczestniczy w tworzeniu rodopsyny w siatkówce oka. Ponadto wspiera podziały komórkowe, funkcje układu odpornościowego oraz reprodukcję
Źródła pokarmowe
- Mięso i wątroba (np. wątróbka wołowa) jako najbogatsze naturalne źródła retinolu.
- Marchew i bataty dostarczają prowitamin A (β-karoten), który przekształca się w organizmie psa w aktywną formę witaminy A
Objawy niedoboru
- Kurza ślepota – utrudnione widzenie po zmroku .
- Suchość i rogowacenie nabłonków (np. spojówek).
- Osłabiona odporność i częstsze infekcje
Zalecane dawki
Zalecane dzienne spożycie retinolu wynosi u psów 50–100 IU/kg masy ciała, jednak dawki należy dostosować indywidualnie, biorąc pod uwagę rodzaj karmy oraz wiek i stan zdrowia zwierzęcia.
Kompleks witamin B
Składniki i ich funkcje
Kompleks witamin B obejmuje m.in. tiaminę (B1), ryboflawinę (B2), niacynę (B3), kwas pantotenowy (B5), pirydoksynę (B6), biotynę (B7), kwas foliowy (B9) oraz kobalaminę (B12).
- B1 (tiamina) reguluje metabolizm węglowodanów i funkcje układu nerwowego.
- B2 (ryboflawina) uczestniczy w reakcjach redoks i przemianie energetyczne.
- B3 (niacyna) wpływa na zdrowie skóry, układ pokarmowy i nerwowy.
- B6 (pirydoksyna) jest niezbędna do syntezy hemu i neurotransmiterów oraz regulacji hormonów.
- B12 (kobalamina) wspiera produkcję czerwonych krwinek i funkcje neurologiczne.
Źródła pokarmowe
- Mięso – wątróbka, nerki, drób (bogate w większość witamin B).
- Jaja i produkty mleczne dostarczają B2, B5 i B12.
- Niektóre warzywa liściaste – kwas foliowy (B9).
Objawy niedoboru
- Apatia, brak apetytu i utrata masy ciała (niedobór B1, B2).
- Problemy skórne i łamliwość włosów (niedobór B7).
- Anemia i zaburzenia neurologiczne (niedobór B12).
Zalecane dawki
Wielowitaminowe preparaty zawierają zazwyczaj kompleks B w dawkach odpowiadających lub nieco przewyższających normy AAFCO/FEDIAF. U psów dorosłych dawka kompleksu B może wynosić np. B1: 0,5 mg/kg, B2: 0,5 mg/kg, B6: 0,2 mg/kg, B12: 0,01 mg/kg dziennie.
Witamina C
Funkcje biologiczne
Witamina C (kwas askorbinowy) działa jako silny przeciwutleniacz, neutralizując wolne rodniki i wspierając układ odpornościowy. Ponadto bierze udział w syntezie kolagenu, wspierając zdrowie skóry i stawów.
Źródła pokarmowe
- Owoce – jagody, cytrusy (chociaż psy syntetyzują część C samodzielnie).
- Warzywa – papryka, brokuły.
Objawy niedoboru
- Rzadko spotykany, gdyż psy potrafią syntetyzować witaminę C z glukozy w wątrobie.
- W zaawansowanym niedoborze mogą wystąpić osłabienie, krwawienia dziąseł i wolniejsze gojenie ran.
Zalecane dawki
Suplementacja witaminą C może być stosowana profilaktycznie w dawce 250–500 mg dziennie u psów średniej wielkości, szczególnie w okresach stresu lub rekonwalescencji.
Witamina D
Funkcje biologiczne
Witamina D (cholekalcyferol D3) reguluje gospodarkę wapniowo-fosforanową, wspierając wzrost kości i zdrowie zębów. Ponadto wpływa na funkcje immunologiczne i zapobiega osteoporozie.
Źródła pokarmowe
- Tłuste ryby (łosoś, makrela), tran, jaja.
- W niektórych karmach komercyjnych dodawana syntetycznie jako D3 lub D2.
Objawy niedoboru
- Krzywica u szczeniąt oraz osteomalacja u psów dorosłych – miękkie, bolesne kości.
- Zwiększona podatność na złamania.
Zalecane dawki
Dzienne spożycie witaminy D u psa wynosi ok. 10–20 IU/kg masy ciała. Suplementację należy prowadzić pod kontrolą weterynarza, gdyż przedawkowanie prowadzi do hiperkalcemii.
Witamina E
Funkcje biologiczne
Witamina E (tokoferol) chroni komórki przed uszkodzeniem oksydacyjnym, wspierając układ odpornościowy i funkcjonowanie mięśni.
Źródła pokarmowe
- Oleje roślinne (kukurydziany, słonecznikowy), orzechy, nasiona.
- Wątróbka i jaja także zawierają tokoferole.
Objawy niedoboru
- Osłabienie mięśni, zaniki mięśniowe i degeneracja komórek nerwowych.
- W rzadkich przypadkach – anemia hemolityczna.
Zalecane dawki
Dawka witaminy E dla psów to zazwyczaj 1–2 IU/kg masy ciała dziennie, jednak w suplemencie przeciwutleniającym może być wyższa, np. 20–50 IU dziennie u psów dużych ras.
Witamina K
Funkcje biologiczne
Witamina K jest niezbędna do syntezy czynników krzepnięcia (II, VII, IX, X) i bierze udział w mineralizacji kości.
Źródła pokarmowe
- Zielone warzywa liściaste (szpinak, brokuły), oleje roślinne.
Objawy niedoboru
- Skaza krwotoczna – łatwe powstawanie siniaków i krwawienia z błon śluzowych (np. dziąseł).
- Może być wynikiem zatrucia antykoagulantami (np. rodentycydami).
Zalecane dawki
U zdrowych psów suplementacja witaminą K jest rzadko konieczna; w terapii zatrucia podaje się 2–5 mg/kg masy ciała przez 1–2 tygodnie.
Suplementacja i dawkowanie
- Oceniaj dietę kompleksowo – przed wprowadzeniem suplementów przeanalizuj skład karmy pod kątem zawartości witamin (AAFCO/FEDIAF).
- Wybieraj preparaty weterynaryjne – certyfikowane produkty mają odpowiednie proporcje witamin i minerałów.
- Monitoruj stan psa – obserwuj apetyt, stan skóry, sierści, energię i co 6–12 miesięcy wykonuj kontrolne badania krwi.
- Unikaj samodzielnej terapii – zawsze konsultuj dawki z lekarzem weterynarii, by uniknąć toksyczności lub interakcji z lekami.
Toksyczność i przedawkowanie
Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E, K) mogą się kumulować, więc ich nadmiar prowadzi do objawów toksycznych:
- Hipowitaminoza A (hiperwitaminoza A) – bóle stawów, zwapnienia tkanek, utrudnione poruszanie się.
- Hiperwitaminoza D – hiperkalcemia, anoreksja, osłabienie, uszkodzenie nerek.
- Nadmiar witaminy E – zaburzenia krzepnięcia krwi, osłabienie mięśni.
Witaminy rozpuszczalne w wodzie są zazwyczaj wydalane z moczem, jednak bardzo wysokie dawki B mogą powodować zaburzenia żołądkowo-jelitowe.
Podsumowanie i rekomendacje
- Zapewnij psu wieloskładnikową karmę spełniającą normy AAFCO/FEDIAF jako podstawę diety.
- Suplementuj witaminy jedynie przy udokumentowanych niedoborach lub zwiększonym zapotrzebowaniu (okresy wzrostu, ciąża, rekonwalescencja, intensywny wysiłek).
- Regularnie kontroluj stan zdrowia psa i analizuj etykiety karm oraz suplementów.
- W razie wątpliwości skonsultuj się z lekarzem weterynarii lub dyplomowanym dietetykiem zwierzęcym.
Dzięki właściwej suplementacji i zbilansowanej diecie Twój pies będzie cieszył się dobrym wzrokiem, silnymi kośćmi, sprawnym układem nerwowym i odpornościowym oraz zdrową skórą i sierścią.